Trong điều kiện hiện nay ở tỉnh Kon Tum nói riêng và các địa phương nói chung, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư được xác định là một trong những nguyên nhân kéo dài tiến độ thực hiện dự án.
Công tác giải phóng mặt bằng mang tính quyết định đến tiến độ của các dự án, là khâu đầu tiên trong triển khai thực hiện dự án. Có thể nói: “Giải phóng mặt bằng nhanh là một nửa dự án”. Tiến độ của công tác giải phóng mặt bằng tác động trực tiếp đến hiệu quả dự án đầu tư nói riêng và hiệu quả xã hội nói chung, đặc biệt là ảnh hưởng đến đời sống vật chất cũng như tinh thần của những người bị thu hồi đất và tái định cư.
Như chúng ta biết “Bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư” chính là quá trình thực hiện các công việc liên quan đến việc di dời nhà cửa, cây cối, các công trình xây dựng và một bộ phận dân cư trên một phần đất quy hoạch cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng mới một công trình. Quá trình giải phóng mặt bằng được tính từ khi bắt đầu thành lập Hội đồng giải phóng mặt bằng đến khi giải phóng xong, tạo quỹ đất và bàn giao mặt bằng cho đơn vị thi công (hoặc chủ đầu tư). Đây là một quá trình đa dạng và phức tạp thể hiện sự khác nhau giữa các dự án và liên quan trực tiếp đến các bên tham gia.
Theo quy định tại Nghị định số: 69/2099/NĐ-CP ngày 13/8/2009 của Chính phủ: “Sau khi đã được giới thiệu địa điểm xây dựng, chủ đầu tư lập dự án đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư và xây dựng; lập hồ sơ xin giao đất, thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai. Nội dung dự án đầu tư phải thể hiện phương án tổng thể về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư”. Theo Luật Xây dựng: “Phương án giải phóng mặt bằng xây dựng được thể hiện trong dự án đầu tư xây dựng công trình và được phê duyệt đồng thời với phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình”.Tuy nhiên hiện nay một số chủ đầu tư lập phương án bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư sau khi dự án được phê duyệt mới tiến hành thực hiện (Do tính chất từng loại dự án). Hơn nữa, một số chủ đầu tư chưa triển khai thực hiện hoàn thành công tác bồi thường giải phóng mặt bằng mà tổ chức đấu thầu xây lắp, làm ảnh hưởng đến công tác bàn giao mặt bằng cho đơn vị thi công, kéo dài tiến độ thực hiện, dẫn đến xin giai hạn thời gian thực hiện hợp đồng…Trong khi đó, giá cả vật tư, nguyên, nhiên, vật liệu xây dựng, tỷ giá ngoại tệ và chế độ, chính sách về tiền lương có sự biến động theo xu hướng tăng trong quá trình thực hiện dự án, nếu kéo dài tiến độ công trình thì không tránh khỏi phải điều chỉnh dự toán, tăng chi phí xây dựng công trình…
Do vậy, công tác giải phóng mặt bằng được triển khai thực hiện đúng tiến độ, đúng kế hoạch đề ra sẽ tiết kiệm được thời gian và việc thực hiện dự án có hiệu quả. Ngược lại công tác giải phóng mặt bằng chậm, kéo dài gây ảnh hưởng đến tiến độ thi công các công trình cũng như chi phí cho dự án, có khi gây ra thiệt hại không nhỏ trong đầu tư xây dựng./.